De term executieve functies wordt nogal eens gelinkt met hoogbegaafdheid. Executieve functies zijn functies die ons gedrag en ons denken kunnen sturen. Executieve functies moeten geoefend worden om ze te beheersen en kunnen goed getraind worden met het spelen van spelletjes. En laten veel kinderen – en ook volwassenen – nu dol zijn op spelletjes. In dit artikel vertel ik je meer over de verschillende executieve functies, hoe het komt dat het nogal eens gelinkt wordt met hoogbegaafdheid en ik vertel je hoe executieve functies getraind kan worden door middel van het online schaakprogramma Chessity.

Executieve functies

Er zijn 11 executieve functies te onderscheiden, onderverdeeld in twee categorieën.

1. functies gericht op doelen

• Planning: een plannen maken en beslissen wat belangrijk is.
• Organisatie: informatie en materialen ordenen
• Time-management: tijd inschatten, verdelen en deadlines halen.
• Werkgeheugen: informatie in je geheugen houden bij het uitvoeren van complexe taken.
• Meta-cognitie: een stapje terug doen om jezelf en de situatie te overzien en te evalueren.

2. functies gericht op gedrag

• Reactie inhibitie: nadenken voor je iets doet
• Emotieregulatie: emoties reguleren om doelen te behalen, taken te voltooien of gedrag te controleren.
• Volgehouden aandacht: aandacht blijven schenken aan een situatie of taak, ondanks afleiding, vermoeidheid of verveling.
• Taakinitiatie: op tijd en efficiënt aan een taak beginnen.
• Flexibiliteit: flexibel omgaan met verandering en tegenslag
• Doelgericht doorzettingsvermogen: doelen formuleren en realiseren zonder je te laten afschrikken.

Executieve functies en hoogbegaafdheid

Het beheersen van executieve functies is voor elk kind belangrijk. Toch wordt deze term regelmatig gelinkt met hoogbegaafdheid. Maar hoe zit het dan precies? Vaak wordt ten onrechte aangenomen dat de executieve functies bij hoogbegaafden zwakker zijn. In aanleg hebben zij geen zwakkere executieve functies. Door de té hoge verwachtingen ten aanzien van hoogbegaafden worden deze functies overvraagd. Bovendien worden deze functies bij hoogbegaafden vaak onvoldoende getraind als gevolg van een onderwijsaanbod dat niet passend is, waardoor bepaalde functies onderontwikkeld blijven. Hoogbegaafden hebben de lesstof sneller onder de knie en hun werk sneller klaar. Daardoor krijgen zij minder kans om te oefenen met plannen en organiseren van het werk. En als iets heel makkelijk is, dan hoeft het ook minder lang de aandacht vast te houden.

Executieve functies bepalen in grote mate het succes. Hoogbegaafden kunnen dan wel een hoog IQ hebben, maar als ze steeds worden afgeleid, of moeite hebben met plannen en organiseren, dan kunnen ze nog steeds in de knel komen.

Executieve functies en schaken

We schreven al dat het spelen van spellen goed is voor de ontwikkeling van de executieve functies. Schaken is een goed voorbeeld van een spel waarmee je diverse vaardigheden kunt trainen. Door te leren schaken werken kinderen spelenderwijs aan belangrijke vaardigheden. Het verbetert de concentratie, je kind leer kritisch en creatief denken, problemen oplossen en omgaan met winnen en verliezen.

• Planning/prioritering: bij schaken leer je plannen en vooruitdenken. Soms is het beter een speelstuk op te offeren om de partij schaak toch te kunnen winnen.
• Organisatie: je bezit de kennis en de materialen om een partijtje schaak te spelen. Je weet alle speelstukken op de juiste plaats op het speelveld te plaatsen.
• Time-management: is prima te oefenen als je gebruik maakt van een schaakklok.
• Werkgeheugen: je moet onthouden op welke manier de schaakstukken zich mogen voortbewegen over het veld. Ook je in je hoofd de zetten uittesten.
• Metacognitie: Nadenken over en reflecteren op je eigen gedrag en handelen.
• Reactie inhibitie: Eerst nadenken voordat je een handeling doet.
• Emotieregulatie: je strategie aanpassen als de tegenstander je dwarsboomt, rustig blijven als het spel tegenzit en je verliest.
• Volgehouden aandacht: Hoe lang het ook duurt, je blijft geconcentreerd, ook wanneer je niet aan de beurt bent.
• Taakinitiatie: je kunt op tijd en efficiënt aan een partijtje schaak beginnen zodra het klaarstaat.
• Flexibiliteit: flexibel omgaan met veranderingen en tegenslagen.
• Doelgericht doorzettingsvermogen: een partijtje schaak uitspelen tot het einde. Ook als het lang duurt of je bent aan het verliezen.

Online schaken met Chessity

Op Chessity.co kun je leren schaken. Chessity is niet alleen de beste, maar ook nog eens de leukste schaakplek voor kinderen. Schaken is best een lastig spel, maar via dit programma wordt het aangeleerd in kleine stappen die helemaal passen bij het niveau van het kind. Precies op het juiste moment krijg je persoonlijke uitleg van Chessto. Daarnaast zijn er allerlei schaakdiploma’s te verdienen en de coole lessen en toernooien op eigen niveau zorgen ervoor dat een kind schaken leuk blijft vinden. Bovendien ziet de online leeromgeving er leuk en aantrekkelijk uit.

Een abonnement op Chessity via Heutink voor Thuis

Van Heutink voor Thuis kregen wij een familie-abonnement van 3 maanden voor ons gezin. Voor ons gezin inderdaad, want je kunt met een familie-abonnement in één account meerdere profielen aanmaken. Je kunt dus meerdere gezinsleden een eigen profiel geven waarin ze elk op hun eigen niveau kunnen blijven oefenen en elk hun eigen stickers en diploma’s kunnen verdienen. Ook volwassenen kunnen een profiel aanmaken en via een versnelde route leren schaken. Zo kun jij als ouder een gelijkwaardig potje schaak met je kind spelen. Joas (hoogbegaafd) is al vol enthousiasme aan de slag gegaan met dit online schaakprogramma. Hij houdt van spelletjes én van uitdaging. Precies wat voor hem. Bovendien merken we dat hij best wel wat hulp kan gebruiken bij de ontwikkeling van bepaalde executieve functies. En hij kan zeker wel wat uitdaging gebruiken. Chessity is dus perfect voor hem.

Ook ik heb een profiel aangemaakt om via de versnelde route de regels nog eens door te nemen. Voor Elin heb ik ook een spelersprofiel aangemaakt, maar Elin is echt een buitenkind en speelt met dit prachtige weer veel liever buiten dan dat het op de laptop aan het leren schaken is. Hoe verschillend kunnen kinderen zijn.

Chessity is natuurlijk niet alleen aan te raden voor kinderen die hoogbegaafd zijn. Voor iedereen die op een leuke en aantrekkelijke manier wil leren schaken is dit online programma absoluut een aanrader! Een familie-abonnement op Chessity is af te sluiten via Heutink voor Thuis.